Ola, queeruñxs! Como levades os 28º que marcan os mercurios ás 12h dun 28 de maio coma hoxe?
Estamos a 7 días do próximo “encontro” en zoom e imos deixar por aquí unha proposta de temas para o debate sobre a primeira lectura que facemos en dixital a través da plataforma de préstamo de libro electrónico galega, Galiciale: A cabeza de Medusa, de Marilar Aleixandre.
Publicada no ano 2008 foi gañadora da 10ª edición do concurso Premio Fundación Caixa Galicia de Literatura Xuvenil 2008, e do Premio The Withe Ravens (Internationale Jugend Bibliothek) no 2009 e Premio Frei Martín Sarmiento no 2010.
A autora recolle no epílogo que conta a historia con personaxes ficticias, mais que dúas rapazas doblemente violadas existiron nun instituto no que exerceu a docencia. Moitas máis Lupes e Sofías existen e máis necesarias son obras coma esta.
Grazas! Espero que vos interese esta historia da violación social que acompaña á física, e de como facer fronte á vergonza https://t.co/ID2kmaZXCL
Sabendo que o mollo da historia dá moito de si, poñemos enriba da mesa estas cuestións:
Sofía, que exixe para si o que é dela, e Lupe, que abandona e logo retoma a demanda con forza. Son dúas evolucións distintas que poñen de manifesto a importancia do acompañamento e dos coidados, do amor e da amizade, mais tamén o que nos di a autora en twitter: como facer fronte á vergonza.
o papel dos medios de comunicación e a importancia da linguaxe: de como as novas nos xornais evolucionan de “presunto agresor” a “presuntamente agredida“; ou de como o foco se vai movendo dun lado ao outro ata acabar cuestionando as vítimas e facéndoas responsables do que lles acontece, como se fose o seu castigo merecido;
as masculinidades: Mauricio e Artur representan, quizás, dúas contrapostas. Ao longo de toda a historia só unha personaxe masculina lle fai fronte á toxicidade de quen acusa á vítima. Rubén, aínda que con comparacións a chiscos desafortunadas, é claramente un aliado. E Vicenzo, que é Vicenzo?
Creo que hai dúas violancións. Unha física e outra simbólica, entendes? Unha é a agresión ao teu corpo. Sei que foi arrepiante mais, sen a carga simbolica que lle atribúe a sociedade, non debería preocuparte máis que… que se che atropelasen un pé cunha moto.
Rubén, a Sofía
as nais e os pais: a nai do violador alíñase coas nais e pais das violadas mediante unha carta na que pide o seu perdón (o dela) e se manifesta solidaria coas rapazas, e non co seu fillo. O pai do violador quere comprar o silencio. Que credes que faría o pai de Lupe se recibe esta oferta?
o consello escolar con profesorado e nais e pais que reflicten ben a sociedade e o permanente desculpar ás vítimas (homes) das violencias ás que están sometidos: o poder das temidas minisaias. Sería hoxe distinto?
o estigma social: Jessica é a personaxe estigmatizada por vivir nunha casa de acollida e, vaia, resulta ser a vítima da terceira violación presentada no relato, aínda que fora a primeira en ter sucedido.
o simbolismo do que fala Rubén: segue sendo o mesmo hoxe, 12 anos despois? Fixo isto un percorrido similar ás denuncias por malos tratos tal e como lle comenta Elvira a Sofía?
Hai vinte anos case ningunha muller denunciaba os malos tratos. Se llo contaba á familia diríanlle que era normal. (…) Afortunadamente as cousas mudaron bastante nestes vinte anos.
Elvira, a Sofía
Quedounos algo? Podes propoñer outras cuestións para o debate!
Preguntas moi interesantes. Comentarei unha cousa: o que ocorre no consello escolar con profes e nais e pais apoiando o acosador, reflicte o que ocorreu no caso real que inspirou a historia; creo que hoxe, moitos anos despois, sería diferente
O relato A esencia da cidade (de descarga gratuíta desde a web de Xerais) foi o fío condutor do último encontro virtual e conxunto que organizamos para os clubs de lectura da Rede de bibliotecas, e no que reunimos a integrantes de outros 13 grupos. Aí é nada.
María Reimóndez, a quen entrevistamos hai uns días neste blog, foi quen de arremuiñarnos para debullar man a man algunha das capas heteropatriarcais que intentan manternos sometidas. Capas ás que, non miremos cara outro lado, hai que plantarlles cara para que non ocupen máis espazo público.
Vídeo da sesión completa
O relato, confesou, é o resultado dun encargo que lle fixeron desde Italia no marco dun proxecto relacionado coa Europa das cidades e que finalmente foi rexeitado, moi probablemente por incómodo. Amnistía Internacional, moi preto no tempo, fixéralle un encargo similar e foi así como A esencia da cidade foi publicado dentro de Camiñan descalzas polas rochas: autoras polos dereitos das mulleres, do que hai un exemplar para o préstamo na Biblioteca de Estudos Locais.
En catro anos de andaina do primeiro (e polo momento único) club de lectura LGTB en Galicia, tivemos múltiples oportunidades de atoparnos coas nosas letras e coas creadoras galegas que falan de nós e para nós; que nos interpretan e representan nos diversos espazos literarios.
As letras galegas o 17 de maio teñen unha celebración dobre porque hoxe conmemórase tamén o Día Internacional contra a LGTBIfobia. Cómpre entón destacar o papel que as nosas letras e creadoras teñen na erradicación das violencias e na normalización e visiblización do colectivo LGTB.
Recomendamos aquí algunha das obras en galego que levamos lido no club (podes ver a relación completa na pestana Que limos?):
María Rosendo e o poemario “Diáspora do amor balea”
Andrea Nunes e o poemario “Diáspora do amor balea”
Marilar Aleixandre e “A cabeza de Medusa”
Tamén dentro da iniciativa #DesconfinarALingua da Rede de bibliotecas municipais da Coruña para as Letras Galegas 2020, as integrantes do club de lectura quixemos cubrirnos a cara con máscaras de creación en galego para destacar o papel universal e transversal da nosa lingua, eliminando barreiras abrindo a xanela grande de todo o que ofrece o idioma.
O poder ten a capacidade de manifestarse en cantas formas desexa e a narración biográfica de María Reimóndez no relato A esencia da cidade lévanos, queiramos ou non, a un cara a cara con aqueles convulsos anos de sufrimento de constantes violencias silenciosas e silenciadas que, non obstante, retumbaban a máis non poder nos corpos de quen as padecemos. Un longo percorrido persoal cheo de asaltos e invasións socialmente aceptados que van conformando as nosas circunstancias, as nosas fronteiras e marcas que, como di a autora, son o mapa dos nosos corpos. E os corpos, di, son cidades.
Dentro da iniciativa #DesconfinarALingua que estamos promovendo na Rede de bibliotecas co gallo das Letras Galegas 2020, organizamos co noso club irmán O cuarto propio (de lecturas feministas) un encontro virtual en zoom con María Reimóndez en torno ao seu relato A esencia da cidade, de descarga libre e gratuíta na web de Xerais.
Unha oportunidade para falar desta e doutras obras de Reimóndez, autora galega e feminista que desconfina a lingua para ampliar as marxes e dar voz a personaxes coas que volve contar as historias que nos malcontaron antes. Unha sorte de escrita e de autora que tamén nutren o universo LGTB e contribúen aos nosos necesarios logros colectivos de converter o insulto en algo bonito e de identificar de xeito claro quen exerce a opresión e a violencia deixando xa de paso de revitimizar as vítimas. Unhas cuestións reivindicadas tamén o próximo 17 de maio polo Día internacional contra a homobofia, a bifobia e a transfobia.
Como anticipo ao encontro, que será o xoves 14 de maio ás 18h a través da plataforma zoom, e para ir abrindo o debate, María Reimóndez respóndenos a unhas cuestións que lle plantexamos. Recorda: para participar no encontro escribe a bibliotecas@coruna.es e darémosche as credenciais para conectarte.
– – – – – – –
Por que escribes?
A resposta curta, porque me divirto. A resposta longa, porque creo que é un xeito máis de intervir na sociedade, de crear mundos ou de botar luz sobre os que están ao noso arredor.
É difícil publicar?
Non son eu precisamente quen deba avaliar isto, dado que en xeral tiven sempre editoras e editores tremendamente receptivos ao que escribo, xente sen a cal sería imposible facer o que eu fago. Penso aquí en especial en Manolo Bragado, que apostou polo Ciclo dos elementos, un proxecto que, cando llo contei por primeira vez debeu de pensar que ía bébeda. Tamén en Fran Alonso.
Mais dito isto, si sei que para as mulleres, sobre todo para as que escribimos dende o incómodo, non é doado que nos abran a porta. Primeiro, porque hai un nesgo lector moi grande en xeral con respecto ás lecturas que temos como referentes. Dado que aí o principal son homes que falan de certas cousas, cando unha pon no centro do relato outras voces ou estéticas, é difícil que reciba valoración e recoñecemento. Isto nótase moito no tema dos premios de narrativa, en como se segue pensado que un personaxe masculino fala do universal e un feminino do particular.
Os editores (en masculino intencional) beben dese canon patriarcal, e isto é unha dificultade. De feito a primeira vez que fun a unha editorial, e non vou dicir o nome porque a persoa protagonista destes feitos non segue nela, un señor editor permitiuse, cando me neguei a cambiar a novela que lle presentara para que os personaxes masculinos tivesen centralidade (eran todos secundarios), literalmente berrarme e dicirme unhas cousas que non son dignas nin de deixarse por escrito. Basicamente me chamou parva e, nun contexto profesional no que eu agardaba un trato profesional, me tratou con total violencia. Lembro saír do despacho, onde me dediquei a argumentar entre os seus literais berros, e chorar no medio da rúa da rabia e da frustración. Porque estaba certa de que se fose un señor de 40 anos nunca na vida me falaría así.
Polo tanto, que a min agora non me pasen este tipo de agresións no mundo editorial porque teño unha certa idade e unha certa visibilidade, non quere dicir que non lles estean pasando a outras compañeiras. Queda moito que traballar.
A túa inspiración parte do mesmo sitio cando escribes poesía, ensaio ou narrativa?
Si, parte do que eu chamo a ira produtiva. A necesidade de explorar aquelas cousas que me proen, que me parecen inxustas ou que me parecen valentes e invisibilizadas. Creo que a ira é unha emoción que está por explorar e que só dela pode abrollar un amor xusto, sen edulcoración e romanticismos. Dá para moito falar isto pero creo que nas mulleres a ira ten moi mala fama e eu estou emperrada en quitarlla. A teoría feminista das emocións é unha ferramenta marabillosa para facelo.
Lingua e queer. Cal é a relación?
Para min a relación está máis no campo da lingua e os feminismos, dentro dos cales enmarco o queer. As teorías queer sen enfoque feminista son fondamente problemáticas (e poderiamos dicir que viceversa). É novamente un espazo de pensamento crítico moi vizoso. As escritoras feministas violentamos moitas veces as convencións patriarcais da lingua, polo tanto convertémonos en queer no sentido de estrañas e alleantes. Por outra banda, as teorías queer explotan as identidades binarias e retroalimentan esa procura dunha linguaxe “dinamiteira” (“da fala”, como se describía a María Mariño, unha das poucas homenaxeadas nas Letras Galegas). Se o vemos dende outra óptica, okupar o espazo político da lingua galega é poñer en cuestión permanentemente o poder, o cal non quere dicir que todo o que se escriba ou exprese nesa lingua estea libre de sexismo, homofobia, lesbofobia. De feito, nada máis lonxe da realidade. Pero o punto de partida témolo. O caso é querer usalo.
Que poden facer os servizos públicos, como as bibliotecas, para contribuír ao proceso de desaprender e volver aprender de novo?
Fronte á figura patriarcal do escritor como home solitario, eu creo na escrita como un feito colectivo. Para min o importante da escrita é a comunidade que se tece ao seu arredor. Non valen de nada os textos se non teñen quen os lea (e tanto teñen aquí as cifras, se nos len moitas ou poucas persoas… ben, menos se miramos o peto, que aí obviamente todas precisamos que nos lea o maior número de xente posible para poder ter uns ingresos). Para min non hai xerarquía entre as autoras, as lectoras e as mediadoras. Todas formamos parte dun ecosistema que precisa de todos os elementos para sobrevivir. Nese contexto, o labor dos servizos públicos é fundamental. As bibliotecas son un elemento democratizador da lectura inigualable. Porque igual que me parece importante que as autoras poidamos vivir da nosa escrita, tamén me parece aínda máis importante que as lectoras sen recursos poidan seguir lendo. As bibliotecas rebordan con moito esta función e convértense en dinamizadoras que alimentan o sistema completo. Creo que nese sentido, canto máis se explote esa función de humus, de promover a relación entre autoras, lectoras e mediadoras dende o espazo público, máis fortes seremos nun ambiente cada día máis hostil dende o punto de vista da lingua e tamén cara á propia lectura. As bibliotecas teñen a sorte de non seguir fins comerciais e con iso, ademais, poden dar espazo a voces que os sistemas maioritarios silencian e facer que libros que se publican en editoras pequenas, en linguas non hexemónicas, sobre temas incómodos, acaben atopando unha manda de lectoras que os acollan, simplemente porque a biblioteca os fai visibles. Todas estas funcións son indispensables.
– – – – – –
PD: Fóra do normal, de María Reimóndez (dispoñible en dixital en GaliciaLe) foi unha das nosas lecturas do ano pasado. Con el a autora logrou o Premio Agustín Fernández Paz de Narrativa Infantil e Xuvenil pola Igualdade 2017. O libro trata a historia de André, un mozo trans admirador da banda deseñada que conforma a Patrulla Trans con Xela, Martín e Mucha. Unha rede de afectos para a superación e a mellor comprensión do mundo na que a aprendizaxe última consiste en non ter medo a ser quen se é: «no medio da treboada, a única heroicidade é resistir».
Habitualmente lemos textos literarios, fundamentalmente en formato físico, que nos proporcionan debates e sesións máis ou menos animosas.
Aproveitando que o 29 de abril se celebrou o simposio virtual “COVID-19 & Queer Asylum” no que participaron representantes de ONGs, persoal da xustiza que traballa o asilo queer e activistas e persoas LGTBQI+ que buscan asilo en Alemaña, decidimos lanzarnos á lectura do audiovisual combinada coa da actualidade e de como a crise do COVID-19 afecta ás persoas refuxiadas e moi especialmente ás refuxidas LGTBQI+.
Organizamos esta “lectura”, guiada e proposta polo compañeiro Martín, para poñer o foco no cruce entre os dereitos afectivos sexuais, a migración e as fronteiras.
O documental “Huir para amar y ser: asilo y resistencias LGBTI de Marruecos a Barcelona”, de Victor Yustres, Sònia Calvó e Victòria Oliveres, que realizaron coa colaboración da Comisión Catalana de Ayuda al Refugiado-CEAR e o Servicio Civil Internacional.
A curtametraxe “No place like home”, de David Velduque, que narra a historia de Niko, que despois de vivir libremente a súa sexualidade en Madrid, vese forzado a volver ao seu país da Europa do Este para coidar da súa nai enferma. Sin embargo, non tardará en darse conta de que o motivo real do seu regreso era outro. “No place like home” é unha viaxe devastadora que bota luz sobre a discriminación sufrida polo colectivo LGTB en moitas partes do mundo.
No place like home | A short film by David Velduque from David Velduque on Vimeo.
A curta “Guillermo en el tejado”, de Miguel Lafuente. Narra como un xoven cineasta homosexual, Guillermo, descubre a superficialidade dos seus problemas cando coñece a realidade Samir, un refuxiado sirio.
a peza de teatro documental “Elegy“, que moi xentilmente nos facilitou Andrés Requejo. A peza recibiu premios coma o Godoff a Mellor Intérprete Home de 2015 (a Andrés Requejo); e o premio Royal National Theatre Foundation Playwright Award a Mellor Texto.
É unha obra de teatro inspirada nas entrevistas con persoas refuxiadas iraquíes en Siria do fotoxornalista Bradley Secker. Ao principio parece ser a historia dun amor imposible dun home co seu mellor amigo, pero pouco a pouco revélasenos coma algo máis: unha poética carta de amor ás vítimas dos asasinatos homófobos que suceden no Irak liberado.
O compañeiro Martín fará un directo en IG con Martín Iglesias, que dende Dresden está a traballar con persoas refuxiadas en distintos proxectos sociais e educativos. Será o mércores 6 de maio, ás 20.30h, no Instagram do club.
E ata aquí o monográfico especial. Que vos parece? Apuntádesvos?
Despois, xa na semana das Letras Galegas, e como dixemos nunha entrada anterior, temos unha cita con María Reimóndez e A esencia da cidade. Se queres participar nesta sesión en zoom, escríbenos nos comentarios ou envíanos un mail a bibliotecas@coruna.es.
Queremos pechar esta entrada co tema musical co que remata a función de Elegy, que nos encanta. A vós?
Para os directos, coma sempre, só necesitas conectarte a Instagram nos días e horas sinalados. Para as sesións virtuais, escríbenos un comentario nesta entrada ou un mail a bibliotecas@coruna.es e darémosche as credenciais para conectarte.
xoves 23 de abril: directo en IG no DÍA DO LIBRO. Martín volve poñerse ante os micrófonos para falar coa libraría Berbiriana sobre as librarías como espazos seguros para o colectivo LGTB, sobre libros e sobre o público lector. Será ás 20.30h no IG do club @clubdelecturaqueerunha
martes 28 de abril: Andrés fará un directo en IG coa Rede educativa de apoio LGBTIQ, a rede de profesorado e educadorxs en Galicia que traballan pola diversidade LGBTIQ+ nos centros educativos. Falarán, entre outras cousas, da importancia dos referentes e da literatura para un alumnado máis diverso. Será ás 20.30h no IG do club @clubdelecturaqueerunha
mércores 29 de abril: sesión en zoom con Pablo Carreiro, autor vigués do cómic Chico!, que vén de liberar para a súa descarga e lectura gratuíta no confinamento.
Imaxe tomada de niusdiario.es
mércores 6 de maio: monográfico “refuxiades LGTB“ e directo IG con Martín Iglesias, que dende Dresden está a traballar con persoas refuxiadas en distintos proxectos sociais e educativos. Será no Instagram do club ás 20.30h.
xoves 14 de maio: sesión en zoom arredor do relato A esencia da cidade que María Reimóndez creou no ano 2016 para a descarga libre polo Día internacional contra a violencia machista.
Imaxe tomada do blog de Xerais
xoves 4 de xuño: sesión en zoom arredor do libro A cabeza de medusa, de Marilar Aleixandre, que está dispoñible para o préstamo en GaliciaLe, a plataforma de préstamo de libro electrónico.
En pleno periodo de confinamento e distanciamento social, case unha decena de clubs de lectura e preto de 60 persoas asistimos á xuntanza virtual con Marta Sanz, autora de Sherezade en el búnker (con descarga gratuíta) ou a recentísima pequeñas mujeres rojas (dispoñible en ebiblio).
O resultado, unha experiencia satisfactoria que fixo confluír persoas diversas de distintos clubs de lectura, con diferentes plantexamentos ante a mesma historia confinada.
Trala exitosa colaboración entre Fancómic e o Club de Lectura LGTB quixemos dar un paso adiante na relación interclubes recomendando, a través de varios posts, tebeos relacionados coa cultura LGBT+. Buceando no catálogo das bibliotecas atopamos unha gran variedade de obras, algunhas coñecidas e outras non tanto, das que poñemos aquí unha pequena escolma. Desta selección sobresale, ante todo, a súa calidade narrativa e visual e as ganas dun encontro conxunto (CLC+Queeruña). Ahí vos van:
Anarcoma. Nazario. Ediciones La cúpula: En 2017 reeditouse por primeira vez en tomo recopilatorio Anarcoma. Un hito do cómic homoerótico de finais dos 70 principios dos 80 que durante varios anos pululou por diferentes revistas desvergonzadas e insolentes que xa non existen. Un tebeo que mestura novela negra con travestismo nos baixos fondos da cidade condal. Imprescindible obra catalogada polas autoridades alemanas da época como perxudicial para a xuventude.
Esta tarde organizamos co club irmán, o de lecturas feministas “O cuarto propio”, unha sesión virtual que vai aglutinar por vez primeira en zoom a integrantes de distintos clubs de lectura da Rede en torno a unha lectura e unha autora: Sherezade en el búnker, e Marta Sanz.
Yo soy feminista porque quiero hacer las cosas de otra manera y que mi trabajo sirva para suturar todas las brechas de desigualdad que ensucian nuestro mundo: las de raza, las de género, las de clase, las de origen geográfico, las de salud, las de capacidades diferentes…
Imaxe extraída de elcultural.com
Marta Sanz Pastor (Madrid, 1967) recibiu importantes premios, como o Ojo Crítico de Narrativa (2001) ou XI Premio Vargas Llosa de relatos. Foi finalista do Premio Nadal en 2006 e semifinalista do Premio Herralde en 2009, que gañaría no ano 2015.
Coa novela negra “Black, black, black” (2010) inicia unha triloxía na que dá entrada a Arturo Zarco, un detective homosexual. A segunda entrega é “Un buen detective no se casa jamás” (2012) e remata a historia coa recentísima “pequeñas mujeres rojas “ (2020) que publicou días antes da declaración do estado de alarma, que fixo que quede, en palabras da autora, “crioxenizada nas librarías”.
Sherezade en el búnker é un relato que Marta Sanz crea e regala (pode descargarse gratuitamente) e que ten o confinamento de fondo da trama e de contexto da súa lectura. A isto súmase a capacidade literaria da autora para crear unha voz tenra, salvaxe e, ao tempo, con certo chascarrillo para sobrelevar unha situación así de extrema.
Convencida de que a literatura é ideoloxía, Marta respóndenos a estas preguntas como anticipo ao noso encontro:
Club QUEERuña: Nosotros y nosotras; nosotres, nosotrxs o nosotr@s. ¿Qué fórmula eliges?
Marta Sanz: Todas y ninguna. A ver si me puedo explicar: los juegos con la morfología de las palabras dan cuenta de la disconformidad respecto al hecho de que la lengua refleje un discurso dominante. El discurso dominante, el discurso del machismo y del heteropatriarcado, cristaliza en los usos lingüísticos de lo que Adrienne Rich llama “la lengua del opresor”. El problema -o no- es que la lengua del opresor nos configura, forma parte de una sentimentalidad y de unas construcciones culturales que a menudo nos hacen daño y que, ahora, desde un proceso de resignificación de las palabras ponemos en tela de juicio, metabolizando los buenos aprendizajes y tratando de bloquear los malos, para experimentar con las miradas y las voces que han sido silenciadas. Lo interesante sería que en ese proceso no fuésemos personas autoritarias: no se trata de cambiar una cosa por otra. Yo no soy feminista para emular las relaciones de poder de un mundo competitivo, blanco, machista y pensado para quienes detentan la riqueza y los capitales. Yo soy feminista porque quiero hacer las cosas de otra manera y que mi trabajo sirva para suturar todas las brechas de desigualdad que ensucian nuestro mundo: las de raza, las de género, las de clase, las de origen geográfico, las de salud, las de capacidades diferentes… En este sentido, reivindico que la literatura es el espacio en el que podemos jugar con las palabras y decir chiques y nosotrxs y los chicos y les chiques y las chicas y amalarnos el noema como escribió Cortázar en Rayuela, y mi estilo refleja mi posición frente al mundo y, por eso, el título de mi última novela es pequeñas mujeres rojas, con la p de “pequeñas” en minúscula … Juego con el lenguaje para mostrar que el lenguaje es importante porque representa realidad y construye realidad. Juego con el lenguaje porque respeto muchísimo el lenguaje. Yo juego a ese juego en el espacio del arte y de la reflexión; en el de la vida cotidiana a veces pienso que los usos lingüísticos funcionan como cortina de humo espectacular, como piedra de toque del escándalo, para ocultar que los cuerpos vulnerables son golpeados en el espacio privado porque en el espacio público del capitalismo existen brechas salariales, precariedad y exclusión social, condicionadas por razones de género. Y desde luego a lo que me niego es a que me llenen de piedras la boca o me estigmaticen por mi manera de hablar. Si la realidad es mutante y se construye, ¿por qué acogernos a una sola fórmula? No tendríamos que caer en esa violencia que es un calco de las violencias que han operado contra nosotras. Y digo nosotras porque estoy hablando yo y con la esperanza de que muchas otras personas se puedan sentir identificadas con mi opción lingüística, aunque no sean exactamente como yo que hablo desde las geografías de mi escritura: soy una mujer blanca, de cincuenta años, clase media y extracción proletaria, urbana, heterosexual, con estudios superiores y fiel como las cigüeñas…
si somos conscientes de que siglos de cultura e imaginario heteropatriarcal nos han perjudicado, ¿por qué no pensar ahora que tomar la palabra desde otros presupuestos puede intervenir en lo real y transformarlo? Yo así lo creo.
Club QUEERuña: El frío y Amor fou son dos textos que dialogan sobre el amor. Y en el poemario Cíngulo y estrella rompes con los tópicos del amor romántico. ¿Para cuándo el poliamor de fondo?
Marta Sanz: Yo escribo de las cosas que vivo. A veces para establecer conversaciones con un espacio de recepción con el que pretendo compartir una certeza o una pregunta respecto a lo que me duele, respeto a las contradicciones entre mi dentro y lo que sucede fuera. Pero me parece muy arriesgado emprender un ejercicio de imaginación tan tremendo y ponerme a escribir respecto a un mundo, complejo y respetable, sobre el que no tengo experiencia. No soy tan prepotente como para pensar que puedo contar todas las historias: esa historia la tiene que contra otra persona.
Club QUEERuña: En Monstruas y centauras reflexionas sobre la última ola feminista durante el #metoo. En tu última novela “pequeñas mujeres rojas” das entrada a la ultraderecha y su discurso hacia las mujeres. ¿Es la literatura un reflejo de lo que vives o un elemento que puede ser una palanca de cambio?
Marta Sanz: Tengo una visión muy optimista sobre la literatura. Por un lado, es el espejo al borde del camino del que hablaba Stendhal, pero por otro lado, los relatos que parten de la realidad vuelven a ella y, en este sentido, podemos decir que construyen realidad. La ficción es verdad porque la metabolizamos y pasa a formar parte de nuestros valores y de nuestra visión del mundo. Así que, si somos conscientes de que siglos de cultura e imaginario heteropatriarcal nos han perjudicado, ¿por qué no pensar ahora que tomar la palabra desde otros presupuestos puede intervenir en lo real y transformarlo? Yo así lo creo. Me parece que no existe ningún discurso público que no tenga repercusión en lo que sucede. Todo cuenta. Por eso, los nuevos relatos desde las nuevas sensibilidades sexuales son importantísimos. También desde viejas sensibilidades sexuales como la mía, que como te decía vivo un amor de pajarita fiel, y me hago la autocrítica, me construyo y me deconstruyo a partir de mis escritos.
Club QUEEruña: ¿Han de contener los libros personajes o tramas feministas, o el feminismo debe estar en los ojos de quien los lee?
Marta Sanz: El feminismo, el machismo, el catolicismo, el liberalismo, el comunismo y todos los mimbres ideológicos que quieras están inevitablemente en quien escribe y en quien lee. Se escribe desde lo que se es, desde cómo se existe en el mundo, desde la posición que has adoptado en la realidad y, con ese punto de partida, articulas relatos autobiográficos o cuentos de hadas o crónicas de viajes en las que, si te encuentras con buenas lectoras y con buenos lectores, se te verán la patita por debajo de la puerta… En el otro sentido de la cadena comunicativa de la literatura, cada lectora y cada lector lee desde lo que es y desde la posición que adopta en la realidad: esos mimbres le permiten apropiarse de un texto y ejercer la crítica. Así que no se trata de censurar el arte o la literatura, sino de enseñar a leer a la ciudadanía desde esa conciencia de lo ideológico que impregna los estilos y desde esa reflexión introspectiva sobre el tipo de lectora que una es. Los bulos y los discursos del odio son otra cosa. El arte y la literatura están ahí, sin embargo, para romper tabúes, subvertir las frases hechas, poner en tela de juicio la normalidad y, para eso, muchas veces somos incorrectamente políticos y políticamente incorrectos. La literatura no es edificante, es un catalizador para pensar y para transformar. No es una cartilla: es un reto del que quien lee no sale como entró en el caso de que el libro sea un buen libro.
Club QUEERuña: En la Rede de Bibliotecas Municipais da Coruña tenemos una sección concreta para Género y feminismos y otra para diversidades sexuales y de género. Existen además clubs de lectura especializados: O cuarto propio y QUEERuña. ¿Qué más cosas deben hacer las bibliotecas públicas para propiciar esos discursos catalizadores y/o transformadores?
Marta Sanz: Lo hacéis fenomenal. Yo solo puedo colaborar con personas que sabéis muy bien lo que estáis haciendo.
La literatura (…) es un catalizador para pensar y para transformar.
As compañeiras da Biblioteca Os Rosales realizaron esta guía de lectura sobre o relato:
@martinlenha escribe para nós este post sobre o poemario “Niño marica”, de Óscar Espirita, con motivo do directo en Instagram que realizarán esta tarde.
“A veces no es rey
el que atesora más poderes
sino el que más fuerte brilla
en la noche oscura”
Hay libros que vienen y se quedan, quizás no para siempre, pero cabezones, con esa permanencia de ideas fijas que estimula relecturas y resiste inundaciones, préstamos ladrones y mudanzas.
Hay otros que vienen y se van; porque según avanzabas en la lectura, en tu cabeza no paraba de aparecerse ese amigo al que sabías que el libro en cuestión atraparía. Y así, al llegar a la última página, esa en la que muchas veces aparece la dirección de la imprenta, el libro se cierra y cambia de casa.
Por último, hay otros libros que vienen, se van y luego vuelven y se quedan. Éste es el ciclo de mi relación con “Niño Marica”, de Oscar Espirita. Desde hace años (supongo que a medida que me voy haciendo mayor), echo mucho más a menudo la vista atrás hacia mi infancia como niño marica y pongo por escrito recuerdos, entrevisto a mis padres rememorando escenas olvidadas y analizo fotos buscando gestos delatores de pluma preadolescente.
Por eso me sentí tan interpelado por “Niño Marica” de Óscar Espirita (@oscarespirita). Uno de esos enamoramientos de librería que me llevó a comprarlo, regalarlo y alegrarme cuando una amiga cómplice pensó en mi y me lo regaló de vuelta.
Publicado en 2015 por Ediciones Hidroavión (@ed_hidroavion), Óscar, poetiso, abre el pecho y la memoria para dejar paso a una serie de imágenes en verso con las que, al menos yo, no me podría sentir más identificado. Así, nos lleva de la mano a recordar su (nuestra) atracción por aquello que brilla, a bailar bajo sábanas como carpas de circo, a asustarnos juntes cuando en el patio chutaban con fuerza hacia nuestra posición.
“los niños maricas empiezan su adolescencia cuando pueden
poco importa en realidad la edad biológica”
Y de ahí saltamos al adolescente maricón y las primeras pasiones; pero también a la pluma y la máscara, a la violencia y las duchas de vestuario. Una maravilla de viaje que, de corazón, no quieres terminar.
Y no termina. Porque después de “Niño Marica” vinieron más poemas en “Animalitos” (Hidroavión) , cuentos como “Si el rosa es de las niñas, el azul es del mar” o textos como “El lomo de un dragón”, incluído en “Asalto a Oz. Antología de relatos de la nueva narrativa queer” (Dos Bigotes @editorialdosbigotes).
Hoy ya queda un día menos de confinamiento; también un día menos para bajar a la librería de mi barrio a seguir conociendo a Óscar por sus textos. Por suerte, a mi todo esto me pilló con “Niño Marica” en la estantería, así que vuelvo a él otra vez. Y el ciclo sigue.
